Từ sáng sớm, ăn mày già trẻ lớn nhỏ đã ngồi đầy trước cổng nhà nhiêu Tởi.
Trời hôm nay mưa phùn rả rích. Tuy vậy, khách khứa đến nhà đám hết người này đến người khác. Người ta tưởng tượng như sinh hoạt của làng Ngò dồn về tập trung cả nơi đây.
Vào khoảng mười giờ, trời tạnh mưa, khách ăn cổ lục tục kéo đến đông hơn, phần nhiều áo the thâm, quần vải nâu hay trắng cháo lòng, khăn lượt, giày da láng. Có những ông chuyên đi ăn cỗ ra vẻ ung dung, thư thả. Có những ông nghỉ buổi làm đồng đi ăn cỗ, ra vẻ nặng nề, ngượng nghịu trong bộ quần áo còn giữ nguyên nếp gập. Tất cả đều cầm giày trên tay, đi chân đất lội bùn tới nhà đám. Người nào cũng có đồ mừng; người này bao trà Tàu, người khác dăm ba hào.
Nhiêu Tởi đứng ở cửa nhà để mời chào khách, vẻ mặt tươi hẳn lên khi được người chào là “ ông Cửu ” . Khán Mai, em ruột cửu Tởi, đứng sẵn ở cạnh bàn thờ để giúp anh nhận đồ mừng của khách.
Vào khoảng mười một giờ thì các vị chức sắc trong dân đến đã gần đông đủ. Về phía họ Nguyễn, người ta thấy bá Tĩnh, ngày trước lý trưởng bá hộ, nay đã từ dịch nhưng vẫn ngấm ngầm giúp việc làng, hội Đỉnh chánh hương hội, phó hội Viễn, lý Phát, lý Trưởng đương thứ, phó lý Tươi, Trương Nghê, Trương Thiếp, Thư ký Tòn. Bên họ Đoàn đáng kể là đàn anh chỉ có ba người là đồ Lung, cửu Ngôn và cửu Trí; hiện đây mới có mặt đồ Lung và cửu Trí. Ngoài ra có đủ mặt các hạng cửu, khán, nhiêu, xã. Cụ Tuần không đến, đã cho người đem bao trà mừng. Cửu Tởi đã sai Nuôi Sẹo gánh mấy thủ lợn theo đội Hướng đến biếu cụ từ sáng sớm. Lúc này, năm gian nhà gỗ đã chật ních, ồn ào như một buổi hội. Người ta nói chuyện, ăn trầu uống nước, hút thuốc lào, nói chuyện việc làng, việc họ, việc đồng, việc quan. Trên một chiếc giường tre ở gian cuối nhà, ba Đèn chuyên môn hầu hạ tiêm thuốc các nhà đâm đã nằm dài cạnh bàn đèn cùng mấy ông nghiện hút. Đội Hướng chỉ huy Nuôi Sẹo và mấy người trai chạy ra chạy vào phục dịch.
Mọi người chờ Cửu Ngôn một lúc lâu. Ai cũng tin là Cửu Ngôn sẽ đến vì y thông gia với Cửu Tởi. Nhưng khách uống cạn ấm trà này đến ấm trà khác, nói đã nhạt bao nhiêu câu chuyện vẫn không thấy y tới. Bọn đàn anh họ Nguyễn đều ra vẻ khó chịu. Cửu Ngôn xưa này vẫn có tiếng là người cô độc, có vẻ như chán đời, nhất là từ khi y bị giam tình nghi về một vụ chính trị phạm. Y có nhiều kẻ thù hơn là bạn kể cả trong họ Đoàn. Phó Lý Tươi cùng ngồi ở trên giường trước bàn thờ với bá Tĩnh, hội Đỉnh, lý Phát, cất giọng nói lớn :
- Bẩm thưa, các cụ...
Mọi người chú ý lắng tai nghe. Phó Lý Tươi tiếp :
- Bẩm thưa các cụ nghĩa rằng là tôi ít tuổi trẻ người non dạ, bẩm các cụ muốn thưa các cụ nhưng lại sợ các cụ quở, bầm các cụ....
Nói đến đây, Phó Lý Tươi ngừng lại ra vẻ lễ phép. Nhưng ai cũng cảm thấy là có chuyện gì đây, vì ở làng này Phó Lý Tươi vẫn có tiếng là đầu bò. Y lại hay cậy thế là cháu gọi cụ Tuần bằng Chú để làm nhiều điều ngang ngược. Mọi mắt đổ dồn họ Nguyễn sau cụ Tuần. Bá Tĩnh nói :
- Chú Phó Lý có gì cứ nói, nhân tiện có đông đủ các cụ ở đây.
Cửu Tởi vừa ở bếp chạy lên, nhìn Phó Lý Tươi ra dáng chờ đợi, lo lắng. Phó lý Tươi rót một chén nước, uống chậm chạp, nhắm nháp xong mới gật gù đáp :
- Bầm thưa các cụ chúng tôi là bậc dưới nói ra đây nghĩa rằng là có điều gì thất thố thì mong các cụ đánh chữ đại xá. Mọi người đều nôn nao giục Phó Lý Tươi lúc ấy mới chậm rãi :
- Bầm thưa các cụ tôi xin lỗi phép các cụ nay tôi đến đây được gia chủ đã cho uống nước no nê chúng tôi xin phép các cụ và cám ơn gia chủ chúng tôi về.
Mọi người đều thấy giọng ương ngạnh của Phó Lý. Ai nấy đều nôn nao, kẻ nói ở, người nói về, Cửu Tởi vội vàng chấp tay xin lỗi mọi người và bảo người nhà bưng ngay mâm lên. Ba Đèn tiêm thuốc cũng được lệnh ngừng tay. Khi các mâm đã được bưng lên, mọi người ngồi yên chỗ, phó Lý Tươi được thể còn nói :
- Bẩm thưa các cụ đời nay ăn đi trước lội nước đi sau. Đứa nào không đến thì cứ là nghỉ ăn.
Mà có đến sau thì đã có thằng Nuôi Sẹo đây nó tiếp.
Không ai nối lời phó Lý Tươi. Phía giường bên kia, đổ Lung còn giữ vẻ mặt thản nhiên chứ Cửu Tri thì đã xạm mặt. Cửu Tởi đã đi tới các mâm mời khách bắt đầu ăn.
Tất cả mâm các vị chức sắc từ hàng Cửu trở lên đều đóng bốn, còn các mâm hàng Nhiêu, Xã, Khán đều đóng năm. Trên các mâm: thịt lợn ninh măng sào mỡ đã đông đặc lốm đốm trắng vì gió lạnh, thịt lợn luộc, thịt bò tái, tương gừng, giồi lợn rau cải sào, canh. Bên cạnh mỗi mâm, một chai rượu phông ten hay rượu lậu.
Tất cả các quan viên đều ngồi xếp bằng tròn chung quanh mâm. Có người trước khi ngồi còn nhìn đôi giày dưới đất, người khác cẩn thận hơn kê giày xuống dưới chiếu ngồi đè lên trên. Có người còn bỏ ra cạnh mâm quả ớt hay miếng gừng đã giắt sẳn từ nhà trong vành khăn lượt ở chân cái búi tó. Họ uống ruợu, họ gắp thịt, chấm nước mắm, họ ho sặc sụa, họ húp canh sùm sụp, họ nó chuyện ồn ào huyên thiên, họ nhai nhồm nhoàm nghiến ngấu. Có người đang ăn còn ngừng lại hút điếu thuốc lào sông sọc. Ánh sáng bên ngoài chiếu vào chộn lẫn với ánh nến vàng khè, nhầy nhợt tỏa ra từ trên bàn thờ ở gian giữa. Căn nhà hơi tôi tối vẳng những tiếng cười khà, những tiếng nói xằng xặc, những tiếng rủ rỉ, tiếng đũa chạm bát, tiếng bát chạm mâm, tiếng gọi người hầu hạ tấp nập chạy ra chạy vào. Tất cả là một thứ hoạt động ồn ào, lôi thôi, lủng củng, phức tạp, chung quanh mỗi một việc: ăn. Khi rượu đã hết chai này, đến chai khác, nhiều mâm đã bắt đầu ăn cơm, những bát đĩa đã vơi thức ăn và mâm nào mâm nấy đã bầy ra cảnh nhầy nhớp, tàn phá, ngổn ngang những xương, cơm canh rơi vãi thì giọng nói mọi người cũng vỡ ra bét nhể, sàn sạn. Căn nhà huyên náo một thứ tiếng ồn ào, vô nghĩa như tiếng chợ đang lúc đông người.
Chợt Phó Lý Tươi đặt đũa xuống mâm la lớn bẻ nhẻ :
- Thưa các cụ, các cụ...
Mọi người im lặng chú ý nghe. Mấy người trai trẻ và Nuôi Sẹo đang đi lại phục dịch cũng nhìn về phía Phó Lý Tươi.
- ... Tôi xin thưa à à, thưa chiềng vơơới các cụ trong họ, nghĩa rằng là tôi xin thưa chiềng các cụ à à thế mà lại phải thưa với các cụ chứ ra nó ai dám khinh mình là, thưa các cụ ra nó không thèm ăn uống với các cụ hay sao bẩm thưa các cụ.
- Bác Phó Lý nói phải, Lý Phát ngồi cùng mâm nói tiếp, mặt đỏ như gấc.
Mọi người đều nhao nhao. Cửu Tởi đã đến chấp tay xin lỗi cạnh mâm Phó Lý Tươi. Nhưng Phó Lý như không để ý cứ lè nhè:
- Tôi xin thưa chiềng với các cụ à à, bẩm để như thế khôôông được, bẩm nghĩa rằng là phép vua còn thua lệ làng, các cụ đã nói thế không được, tôi bảo không được ai mà bảo được thì cứ chửi cha cái thằng tôi, mà cái thằng tôi có làm gì ai mà ai dám chửi nào, láo, láo (y bỏ khăn lượt khoác vào cánh tay, mắt chơm chớp, hai thái dương giần giật) Chứ đéo mẹ chúng nó, a a, ra chúng nó tưởng chúng nó ghê lắm hay sao, chứ đéo mẹ chúng nó mấy đứa ngụ-cư mà dám láo hỗn, a, người ta không gì cũng là họ nhà cụ lớn, đéo mẹ bố chúng nó dám láo xược không ăn thì cứ đổ cho chó, quân láo xược.
Mọi người cứ ngồi im, mặc cho Phó Lý Tươi nói. Nhiều người liếc nhìn bá Tỉnh không nói thêm vào cũng không gàn Phó Lý Tươi. Mọi người cảm thấy rằng bá Tỉnh đã ngầm cho phép Phó Lý Tươi cứ việc chửi đổng. Nhưng hai tiếng ngụ cư gieo ra như đã thêm dầu vào ngọn lửa chảy ngấm ngầm. Hai tiếng này xưa nay vẫn là hai tiếng của họ Nguyễn dùng để khinh bỉ chửi bới họ Đoàn. Mấy người họ Đoàn đã xạm mặt. Phó Lý Tươi như chẳng thèm để ý đến ai, còn chửi thêm :
- Ðồ ngụ cư, à à e e. Đéo mẹ đồ ngụ cư.
Cửu Trí ngồi ở giường đẳng kia không nhịn được nữa liền nhẩy bổ xuống đất. Chân không kịp xỏ vào giày, y đi xồng xộc đến cạnh Phó Lý Tươi. Giương lớn hai mắt đỏ cá chày, hỏi :
- Anh Phó Lý, anh chửi ai đấy. Anh chửi ai thi anh bảo tôi nào.
Đồ Lung vội vàng chạy ra kéo tay cản Cửu Trí, Cửu Tởi cũng van lạy Cửu Trí, mời y về chỗ cũ. Nhưng Phó Lý Tươi đã vứt khăn, trên giường nhảy xuống đất, trợn mắt giơ tay bô bô:
- Ông chửi những đứa nào động lòng è è thì cứ rằng là đéo mẹ đứa nào động lòng.
Mọi người đã bỏ cả bát đũa nhảy xuống đất xúm quanh lấy Cửu Tri và Phó Lý Tươi, giơ chân, giơ tay nói nhốn nháo như chợ vỡ. Một vài người họ Nguyễn đã cầm sẵn chai, bát ở tay sẵn sàng để đập. Người khác đã cầm nhăm nhăm đôi giày. Bà cụ mẹ Cửu Tởi, năm nay đã gần tám mươi vội vàng ở ngoài đi vào. Bà cụ gù lưng, chống gây tới ngồi trên bậc cửa quay mặt vào, vừa khóc lóc vừa van lạy cả hai họ để cho ngày vui mừng của con trai bà khỏi trở thành một cuộc xô xát đổ máu. Bá Tĩnh là người độc nhất vẫn giữ vẻ mặt điềm tĩnh từ lúc nãy đến giờ, lên tiếng bảo bà cụ:
- Thôi cụ cứ đi xuống dưới nhà đi.
Bà cụ nhất định không xuống. Bá Tĩnh mới lớn tiếng, dõng dạc bảo ai về chỗ người nấy. Cửu Trí khi về chỗ ngồi còn giữ vẻ mặt hầm hầm, bực tức, hai hàm răng cắn chặt với nhau làm nổi hai bên má hóp, Phó Lý Tươi ngồi xuống cạnh mâm còn mảm môi gật gù đầu hăm dọa :
- Được, được rồi. Rồi thì sẽ biết tay nhau.
Thôi chú Phó Lý, bá Tĩnh can. Tôi đã bảo thôi mà. Cái gì cũng còn có lẽ phải. Tùy từng hạng người mà mình nói chứ. Bà cụ mẹ Cửu Tởi vừa thở vừa bảo Cửu Tởi đi mời mọi người lại tiếp tục uống rượu, ăn cơm. Khi bà cụ đi ra thì người ta trở lại ăn, uống. Nhưng cơm rượu đã gần tàn. Tiếng trò chuyện huyên náo bị dứt ngẵng hẳn. Từ lúc ấy cho đến lúc xong bữa cỗ, người ta cảm thấy cái gỉ gờn gợn, vương vướng, khó chịu. Mặt cửu Tởi cũng mất dáng vui tươi lúc ban đầu tỏ vẻ buồn bã mệt nhọc lo lắng.
