LINH BẢO
LTS_
Người Quân Tử là truyện ngắn trích từ Tầu Ngựa Cũ, tác phẩm văn học được trao
giải thưởng văn chương 1961. Người Quân Tử và Áo Mới của Linh Bảo đã được Trung
tâm Văn Bút Quốc tế / PEN International tuyển chọn là hai trong số 26 truyện ngắn
hay nhất thế giới năm đó.
*
 |
Dung băn khoăn suy nghĩ
lăn lộn trên giường đã hơn một tiếng đồng hồ. Đáng lẽ nàng phải đi chợ nhưng
hôm nay có cớ để cho nàng giận dữ nên định đâm liều một bữa xem sao.
Dung còn nhớ rõ hôm ấy nàng đang chạy dưới
đám mưa đạn thì gặp hắn. Hắn đón nàng về nhà hắn trong khu vực an toàn. Vợ hắn
về quê không trở lại nên hắn rất tự do. Luôn mấy ngày hai người bị kẹt trong
cái tổ ấm đó. Thế là hắn thành ra "chính phủ bảo hộ" của Dung. Kể ra
lúc đầu hắn cũng mất một ít công phu. Nào là mua nước hoa đắt tiền tặng nào là
tắm rửa cho hai đứa con riêng mồ côi chị nàng, nào là thức dậy từ ba giờ sáng
khuấy cà-phê cho nàng uống để đi làm. Nhưng hắn thuộc về loại đàn ông tán gái
chỉ mất ba bó hoa là về sau lấy lại cả vốn lẫn lời.
Khi hãng máy bay Dung làm đóng cửa, hắn hết
sức dỗ dành cho Dung đừng làm nơi khác, hắn hứa sẽ trả lương cho Dung gấp đôi nếu
Dung làm thư ký cho hắn. Hắn nói:
- Tôi đã có vợ rồi nên không thể cưới em
được. Tôi chỉ là một người ân nhân, một người quân tử giúp em qua khỏi lúc khó
khăn tai nạn. Em cần có một người đàn ông làm hậu thuẫn cho em để em dựa vào đó
mà làm ăn, để tinh thần em có chỗ ký thác. Con em cần phải có cha, người ta cần
phải có mái nhà như con chim cần tổ ấm. Em không thể sống mãi cái cuộc sống cô
độc, trống trải tâm hồn và phải phấn đấu lo miếng cơm manh áo cho con như thế
mãi được.
Giai phẩm Văn Hoá Ngày Nay số 6,
đăng truyện ngắn Người Quân Tử
Hắn tán ngọt như mía lùi. Dung nghe như ăn
phải bùa mê. Nàng ký thác trọn thể xác lẫn tâm hồn. Mỗi năm nàng đẻ cho hắn một
đứa con. Những đứa bé này đều theo họ mẹ và gọi hắn bằng bác.
Với mọi người hắn chỉ nhận Dung là thư ký
của hắn. Mà cũng đúng như thế thực. Như phải viết thư đòi nợ cho hắn; giao thiệp
với trạng sư, vì hắn rất thích đi kiện; đi thu tiền nhà, lo chạy các giấy tờ
trong việc buôn bán của hắn, nay Sở này mai Bộ nọ toàn là phận sự của cô thư ký
cả. Còn những việc "phi phận sự" thư ký như lau nhà, làm bếp, đẻ con,
hắn cũng giao cho Dung nốt. Hắn rất hà tiện nhất định không mướn người làm
trong nhà, hắn lấy cớ là không tin ai hết để bắt Dung làm lấy tất cả. Hắn đưa
cho Dung mỗi tháng ba nghìn gọi là tiền lương thư ký. Và trong số ba nghìn đó
cô thứ ký phải nấu cơm cho ông chủ ăn nữa.
Số tiền ấy chỉ bằng một phần năm lương
Dung đi làm trước kia. Nhưng biết làm sao được khi từ một thư ký thường người
ta đã biến thành cô thư ký "vạn năng". Và người "quân tử" lại
là hạng quân tử khôn chứ không phải quân tử dại. Quân tử nhất ngôn là quân tử dại,
quân tử nói đi nói lại là quân tử khôn. Hắn thuộc về loại quân tử khôn. Còn
Dung xưa nay vẫn nổi tiếng khôn nhưng lại là khôn dại.
Hắn sợ Dung tiếp xúc với bạn bè bà con nhỡ
người ta bày khôn bày khéo nên cấm nàng không được giao thiệp chơi bời với ai cả.
Hắn không cho Dung diện và đi phố vì hắn biết Dung còn đẹp lắm, nhỡ gặp người
"cao tay ấn" hơn hắn thì hắn mất một món bở. Còn biết tìm đâu trên đời
này một người đàn bà "ngon một cách thuần tuý" như Dung? Trong kỹ nghệ
làm vợ "chợ đen" ai cũng đòi được hưởng thụ vật chất đầy đủ để đền bù
sự thiệt hại về tinh thần. Chỉ có một mình Dung đã làm cách mạng trái với định
luật ấy. Khi Dung đẻ cho hắn đứa con trai thứ hai hắn mua cho nàng một cái nhẫn
hột xoàn giả. Đó là món quà đầu tiên từ khi nàng về làm "vạn năng thư
ký" cho hắn. Không đeo thì sợ hắn giận, đeo thì cũng khổ tâm lắm! Cuối
cùng Dung nghĩ được cách đeo nhưng quay mặt nhẫn vào trong. Nàng sợ người ta biết
nhẫn giả nên quay mặt nhẫn như vậy cố ý để mập mờ thế cho mọi người tưởng mình
giầu nhưng khiêm nhượng không muốn ai biết.
Dung được hắn nhồi sọ rất kỹ; bắt nàng tâm
niệm hắn là người ân nhân của nàng, hắn là người quân tử đã cưu mang và cứu vớt
nàng trong cảnh lửa đạn và Dung cũng tin như thế thật.
Nàng vẫn giữ lòng tin ấy cho đến hôm
"bác" của mấy đứa nhỏ chạm trán với Loan, một bạn gái từ thuở bé của
nàng.
"Bác" của mấy đứa nhỏ nói thao
thao bất tuyệt như lên diễn đàn:
- Tôi là người quân tử, tôi là người ân
nhân của Dung. Nếu không có tôi Dung đã chết giữa đám đạn lạc. Tôi chỉ bảo Dung
cách thức làm ăn. Tôi không nuôi Dung có tính ỷ lại ăn sống nhờ vào đàn ông như
những người đàn bà khác, nhỡ khi chồng chết thì làm sao? Vì thế nên tôi không
nuôi Dung; tôi tập cho Dung phải làm lấy mà sống, và sống "Độc-lập"!
Hắn nói xong chừng biết mình nguỵ biện, sợ
chỉ có một mình Dung nghe lọt tai và tin, chứ còn ngoài ra chẳng ai tin những lời
quỷ quái của hắn hết, nên vừa dứt câu, hắn sợ Loan trả lời vội chân sau đá chân
trước chạy ra cửa như bị ma đuổi:
- Tôi xin lỗi, tôi đi đây có chút việc!
Hắn đi rồi, Loan cáu lên với Dung. Nàng cười
mũi:
- Hừ quân tử! Hừ ân nhân! Đã quân tử đã ân
nhân sao lại làm cho người ta có con? Đồ không chịu trách nhiệm, thừa nước đục
thả câu còn dám mở miệng xưng là ân nhân, quân tử!
Dung làm trạng sư cho hắn:
- Nếu không có hắn hôm ấy thì tôi thực chết
đấy Loan ạ.
Loan cười gằn:
- Nếu là em thì chết phứt đi còn hơn! Hắn
chỉ nghĩ đến phần hắn mà không nghĩ đến phần người ta. Hắn giúp chị thì chả có
gì là lạ. Trong hoàn cảnh ấy ai chả giúp nhau! Nhưng đâu có phải giúp một tí rồi
bắt người ta phải là tôi mọi suốt đời để trả ơn không? Người quân tử như thế
sao?
- Tôi nghĩ ra lạ quá! Thì ra hắn đòi trả
ơn như thế đấy!
- Người đàn bà cũng cần phải có một người
đàn ông riêng của mình, yêu mình và hoàn toàn thuộc về mình. Cần phải có gia
đình. Hắn quân tử gì? Ân nhân gì? Hắn hại chị thì có. Hắn lấy chị đẻ con ra mà
hắn khỏi nuôi. Chị không phải là vợ hắn mà cũng không còn mong lấy ai được nữa,
không mong gì có một gia đình riêng của mình. Chị chỉ là một kẻ nô lệ của hắn,
chỉ làm bổn phận mà không có quyền lợi gì hết! Con đẻ ra mang họ chị! Đấy chị
xem hắn nhẫn tâm biết bao nhiêu? Chị phải nai lưng ra suốt đời làm tôi mọi nuôi
con cho hắn, làm giầu cho hắn trong khi hắn có tiền chở chuyên về cho vợ lớn hết.
Đến lúc hắn đá chị thì chị đã thành một bà già đi ở đợ nuôi con! Hắn chỉ lợi dụng,
ích kỷ thế mà dám xưng là quân tử cho nó nhục nhã cái chữ quân tử đi. Chẳng thà
cứ vỗ ngực nói: Tao là một cái thằng đểu, ai ngu thì mắc mưu ta! Nghe còn sảng
khoái hơn!
Dung ngơ ngác như vừa bị mất cắp! Đúng là
nàng đã bị mất cắp ngay cả cuộc đời. Kẻ đánh cắp ngay giữa thanh thiên bạch nhật
còn cười vào mũi người bị mất cắp nữa!
Loan thấy Dung sững sờ, nói tiếp:
- Em còn nhớ câu chuyện "áo người
quân tử" của ba em kể ngày xưa: "có một chàng nọ có một cái áo rất đẹp.
Một hôm anh túng tiền liền vào một tiệm cầm đồ hỏi cầm. Chủ tiệm bảo:
"- Cái áo này tôi cầm cho ông hai trăm.
Ba tháng nữa ông chuộc phải trả thêm hai trăm tiền lời nữa thành bốn trăm đồng.
"Anh chàng kia bằng lòng, cởi áo giao
cho chủ tiệm và cầm tiền xong ra về. Anh vừa ra đến cửa thì chủ tiệm gọi giật lại:
"- Này ông, tôi có ý kiến này hay lắm.
Tôi thấy ông thật thà tôi thương tôi làm phúc làm đức nói hơn thiệt cho ông
nghe. Ông bây giờ trong túi không có lấy một đồng đến nỗi phải đi cầm áo. Vậy
ba tháng nữa ông lấy đâu ra bốn trăm để chuộc áo về. Nếu lúc ấy ông không trả đủ
vốn lời cho tôi, để quá ba tháng nữa thì sẽ phải trả gấp đôi thành tám trăm đồng.
Tôi hỏi ông, ông sẽ đào đâu ra số tiền ấy?
"Anh chàng kia gật đầu cho là phải:
"- Vâng, ông nói đúng lắm. Ba tháng nữa
tôi cũng không làm sao xoay được bốn trăm đồng.
"Chủ tiệm cười híp cả mắt lại:
"- Tôi biết mà! Vì vậy tôi mới khuyên
ông, nếu ông chịu nghe tôi thì đỡ khổ. Này nhé, bây giờ trong túi ông đã có hai
trăm đồng rồi. Vậy ông trả trước cho tôi hai trăm đồng đi. Ba tháng sau ông chỉ
phài trả có hai trăm đồng nữa thôi chứ không phải bốn trăm đồng. Như thế có phải
lợi biết bao nhiêu! Nếu ông không trả được, trễ đến ba tháng nữa cũng chỉ thành
có bốn trăm đồng chứ không phải tám trăm đồng. Lời đến một nửa, ông nghĩ thế
nào?
"Anh chàng nghĩ đi nghĩ lại, thấy quả
thực đúng lý vô cùng. Anh móc túi lấy hai trăm đồng ra trả cho chủ tiệm và ra về.
"Anh về nhà thấy lạnh, chợt nhớ ra
mình không có áo khoác nữa. Anh ngẫm nghĩ:
"- Lạ quá! Khi mình chưa bước chân
vào tiệm cầm đồ thì tuy túi mình rỗng nhưng vẫn còn có áo khoác ngoài mặc và
không nợ. Bây giờ ở trong tiệm bước ra, túi vẫn trống không, áo không có nữa lại
có một số nợ phải lo trả lạ quá!"
Dung thét lên:
- Thôi, tôi biết rồi! Chính tôi mới là người
quân tử! Tôi là cái anh chàng đem áo đi cầm. Khi tôi chưa bước chân vào nhà hắn,
thì tôi không có chồng, tôi trẻ, tôi đẹp, tôi tự do, tôi có việc làm để nuôi
con tôi. Bây giờ ở nhà hắn bước ra thì tôi mất tự do, mất việc. Tôi phải hầu hạ
hắn, nấu cơm cho hắn ăn, nuôi con cho hắn. Tôi vẫn phải làm việc lấy đồng lương
để sống mà phải đội ơn hắn nữa. Tôi vẫn không chồng, hắn ở nhà hắn, tôi ở nhà
tôi thế mà tôi vẫn phải thuộc quyền hắn xử dụng...
Loan ngắt lời:
- Chị hiểu thế là đủ! Em về nhé!
Loan về rồi, Dung gục đầu lên gối khóc nức
nở. Nàng muốn liều lĩnh không nghĩ tới bữa cơm chiều nhưng chợt nhớ tới những
cái tát như trời giáng của hắn, Dung vội vàng mặc áo đi chợ.
Dung không có cách nào để kháng cự lại hắn
được, nàng đâm ra giận Loan. Phải, tại Loan tất cả! Trước khi gặp Loan nàng thấy
đời vẫn êm đẹp. Tuy nhà cửa nàng bẩn thỉu thực, tuy con cái nàng rách rưới thực,
tuy những lời hắn đều láo thực, tuy nàng phải làm việc quần quật suốt ngày cho
hắn, tuy hắn hay gây gổ mắng chửi nhưng nàng đã coi như một sự dĩ nhiên. Ngày
trước hắn khuyên nàng lấy hắn để cho con nàng được sung sướng, ngày nay con
nàng giống như con mồ côi cả cha lẫn mẹ, nàng không hề phàn nàn, băn khoăn, thắc
mắc, nghĩ ngợi, tìm hiểu ai hơn ai thiệt. Tất cả mọi sự đều thành ra dĩ nhiên cả
rồi. Nàng chỉ biết cố nấu cơm ngon cho hắn ăn. Lo đi đòi được tiền nhà và nợ về
cho hắn vui. Mỗi ngày đến nhà hắn làm tròn phận sự và "phi phận sự"
xong tối về ngủ với con. Dung không hề thấy khổ hay nghĩ đến khổ. Nhưng không
ngờ hôm nay những câu nói của Loan làm đảo lộn cả tâm hồn nàng.
Không lẽ lại chửi người đàn ông đã từng âu
yếm mình. Dung nghĩ được cách giải quyết là trút hết cả tội lỗi lên đầu Loan.
Nàng nghiến răng lẩm bẩm:
- Đồ ranh con! Mày thì đã hơn ai! Còn mày
cũng phải tự nuôi lấy lại còn nhiếc tao! Chỉ được cái tài nói dóc, chửi người
ta là giỏi, chính mình thì cũng ngu như bò!
Dung thấy thoả mãn như đã được trả thù,
nàng nghĩ đến lúc hắn khen món ăn nàng làm ngon. Hắn cười tít lên rung rinh cả
cái thân hình đồ sộ và cái bộ mặt "đồng tháp mười", bộ mặt bí hiểm,
thâm trầm, dữ tợn và cũng "phì nhiêu" ấy! Bỗng nàng thấy buồn nôn.
Không phải nôn vì nghĩ đến hắn nhưng chắc là tại có một người "quân tử bé
con" nữa sắp ra đời.
LINH BẢO
[Trích
Tầu Ngựa Cũ, tr. 43-52,
Nxb Ngày Nay, Sài Gòn 1961]
