Như một đứa nhỏ ăn nhín từng chút một cái bánh ngon
vì sợ mau hết tôi nhấm nháp từng trang Tuyển tập Chân Dung Văn Học Nghệ Thuật
và Văn Hóa của nhà văn Ngô Thế Vinh. Không phải vì tên tác giả đã là một đảm bảo
cho giá trị quyển sách; tôi còn muốn biết thêm Ngô Thế Vinh đã có cái nhìn thế
nào với những người hoạt động văn hóa - nghệ thuật mà tôi có dịp giao tiếp hay
thân thiết.
Đúng như tựa sách, tác giả đã không đi sâu vào phần
phân tích hay bình luận giá trị tác phẩm hay công trình của từng văn nghệ sĩ hoặc
nhà hoạt động văn hóa . Đây là cuộc sống
và sáng tác tiêu biểu của những người thầy, người bạn và đàn anh mà Ngô Thế
Vinh có dịp sống cùng một khoảng thời gian khá dài, trải qua nhiều
biến động lịch sử, nhiều hoàn cảnh, tại nhiều vùng đất khác nhau . Hầu hết những
gương mặt được Ngô Thế Vinh phác họa lại trong tác phẩm đã qua đời, cho
nên đây cũng là những dòng tưởng niệm của
tác giả dành cho những bằng hữu, như lời kết thường thấy ở cuối nhiều chân dung
giới thiệu.
Ngô Thế Vinh là người nặng tình. Anh không chỉ nhắc đến những trường hợp sáng
tác, những cảm hứng rất riêng tư, ít người
biết của nhiều tác giả; trong mối giao
tình của anh còn có những chia sẻ lúc khó khăn, những chuyến đón đưa của người
tri kỷ, những thâm tình khởi đầu từ giao tiếp nghề nghiệp rồi kéo dài , sâu đậm
theo năm tháng. Đọc để thấy giữa người phác họa chân dung và các văn hữu của
anh, chẳng hạn như Hoàng Ngọc Biên, người khởi đầu nghiên cứu về phong trào Tiểu
thuyết mới của Pháp tại Việt Nam những năm 1970, như người bạn tấm cám họa sĩ
Nghiêu Đề, như nhà báo lão thành Như Phong, nhân vật ông Khắc trong Cửu Long Cạn Dòng, Biển Đông Dậy Sóng,
và còn nhiều gương mặt khác nữa trong tuyển tập - đều là những mối giao tình
kéo dài hơn nửa thế kỷ, từ Sài Gòn sang tới đất Mỹ. Những tình bạn bền bỉ ấy sao mà ấm áp! Đọc để
hình dung không khí thân thương trong bữa
ăn tại nhà Dương Nghiễm Mậu sau 1975, khi những đứa trẻ háo hức với chất đạm tiếp
tế hiếm hoi thì những người lớn nghĩ ngợi
gì, buồn bã ra sao! Và rồi cũng đọc để
rưng rưng với người thầy thuốc Ngô Thế Vinh khi chứng kiến cuộc hành trình trên
con đường một chiều của những người bạn Nguyễn Xuân Hoàng, Mai Thảo…
Không chỉ là mối giao tình giữa những người cùng
nghiệp viết Ngô Thế Vinh còn có mối quan hệ thân thiết như của người thân trong
gia đình. Chẳng vậy làm sao người đọc biết được có một bà Tú Xương tân thời
của nhà văn Nguyễn Đình Toàn; làm sao trong tuyển tập của Ngô Thế Vinh có được những ảnh tư liệu gia
đình của giáo sư y khoa Phạm Biểu Tâm và thủ bút của Thầy gởi cho anh - tất cả
đều rất riêng tư; và làm sao “ông Linh Bảo” một người đàn ông phương Tây có thể
ngồi tâm tình với tác giả kinh nghiệm cưới vợ Á đông!
Nhưng điều đọng lại trong tôi nhất là hình ảnh một
ngày của tháng 7 năm 1963 đầy biến động trong lịch sử miền Nam Việt Nam, chàng
sinh viên y khoa Ngô Thế Vinh được trao tận tay và yêu cầu gìn giữ bản di chúc
viết tay của nhà văn - chứng nhân lịch sử Nhất Linh trước khi nhà văn tuẫn tiết.
Bản di chúc thứ nhì ấy để phòng khi bản thứ nhất không công bố được. “ Nhờ Vinh giữ, khi cần Vinh đưa lại”. (trang 174, 175 Chân Dung Nhật Tiến)
. Một nhân cách được lựa chọn để trao gởi báu vật. Người viết bài này vinh hạnh có thời gian làm
việc cùng nhân cách ấy.
ÁNH NGUYỆT
Paris, tháng Ba 2018